Wystawa poświęcona osobom i wydarzeniom, które doprowadziły do częściowo wolnych wyborów parlamentarnych 4 czerwca 1989 roku.  "Droga do wolności" to ciąg bohaterskich zdarzeń, których zwieńczeniem były pierwsze, częściowo wolne wybory przeprowadzone 4 czerwca 1989 roku. Dzisiaj, gdy Polska jest krajem wolnym, naszą powinnością jest nieść pamięć o tamtych wydarzeniach i Polakach, którzy swą aktywnością i determinacją przyczynili się do nastania demokracji. Działania podejmowane na terenie Ziemi Sandomierskiej wpisały się w ogólnopolską aktywność obywatelską – opozycję solidarnościową, która miała na celu zorganizować i przeprowadzić wybory.

Na ekspozycji znajdują się pamiątki i zabytki z lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku – oryginały dokumentów, skany, flagi, fotografie, okolicznościowe przypinki itp.

Wystawę o charakterze historyczno-edukacyjnym można zwiedzać we foyer  Sali Rycerskiej (I piętro) Zamku Królewskiego w Sandomierzu – siedzibie Muzeum.

230  lat temu – 3 maja 1791 r. – Sejm Rzeczypospolitej po czteroletnich obradach uchwalił Ustawę Rządową. Głęboka reforma państwa zaczęła się już po I rozbiorze 1772 roku, a jej uwieńczeniem była pierwsza w Europie konstytucja – od daty uchwalenia zwana Konstytucją 3 maja.

Z tej okazji Muzeum Historii Polski w Warszawie i Instytut Historii Litwy w Wilnie przygotowały plenerową wystawę Konstytucja 3 Maja. Zwiedzający będą mogli zapoznać się z tym, co wpłynęło na kształt Ustawy Rządowej: z jednej strony dynamiczny rozwój myśli społecznej i odważne reformy w wybranych dziedzinach życia, z drugiej – trudna sytuacja polityczna wewnątrz kraju i na arenie międzynarodowej. Wystawa pokazuje też dumę i radość towarzyszące uchwaleniu pionierskiego aktu prawnego, entuzjastyczne reakcje prasy zagranicznej, a także siłę, jaką pamięć o Konstytucji 3 Maja dawała mieszkańcom dawnej Rzeczypospolitej w ponurym czasie zaborów oraz pod rządami komunistów po II wojnie światowej. Autorzy wybrali najbardziej charakterystyczne teksty kultury ilustrujące poszczególne zjawiska: dzieła malarskie i literackie, druki z epoki oraz fotografie.

Wystawa prezentowana będzie w języku polskim, litewskim, ukraińskim oraz angielskim. Premiera zaplanowana jest 3 maja na Placu Katedralnym w Wilnie, a także równolegle na dziedzińcu zamkowym w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu.

Autorami scenariusza są polscy i litewscy historycy specjalizujący się w tematyce, a współautorami koncepcji wystawy są dyrektor Muzeum Historii Polski, Robert Kostro i Alvydas Nikžentaitis z Instytutu Historii Litwy.

ORGANIZATORZY: Muzeum Historii Polski, Instytut Historii Litwy

SCENARIUSZ I KONCEPCJĘ PRZYGOTOWALI: Wojciech Kalwat, prof. Michał Kopczyński, Rafał Waszczuk oraz dr Robertas Jurgaitis

WSPÓŁPRACA PRZY KONCEPCJI WYSTAWY: Robert Kostro, dr hab. Alvydas Nikžentaitis

PARTNERZY INSTYTUCJONALNI: Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Litewskiej, Departament Mniejszości Narodowych przy Rządzie Republiki Litewskiej.

Otwarcie wystawy – 10 kwietnia 2021 r.

Galeria
Zamek Królewski w Sandomierzu

Kwiecień – Sierpień 2021

W roku obchodów stulecia Muzeum Okręgowego w Sandomierzu będziemy na wiele sposobów przypominali jego dzieje i kierunki kolekcjonerskie. Z zespołu liczącego obecnie ponad 2500 obiektów, na pierwszą jubileuszową odsłonę wybraliśmy fragmenty naszych trzech największych kolekcji współczesnych z kategorii malarstwa i grafiki. Wystawa TRZY KOLEKCJE przeniesie nas w klimaty sztuki powojennej z okresu minionego stulecia. Niełatwo było w niej zestawić jakże różne osobowości twórcze, których sztuka wyrasta ze skrajnie odmiennych źródeł i filozoficzno-estetycznego myślenia, stylu życia i doświadczeń wpływających na fascynacje tematyczne.

Maria Dawska, szczególnie znana jako malarka uprawiała malarstwo kolorowej materii, spontaniczne, zbliżające ją do sztuki informel. Podobnie Stanisław Dawski, który interesował się różnorodnymi dziedzinami sztuki – malarstwem, grafiką, rzeźbą, ceramiką, witrażem, szkłem artystycznym, metaloplastyką czy projektowaniem form przemysłowych, a w malarstwie przeszedł z czasem od realizmu w kierunku abstrakcji geometrycznej i kolorystycznej, to jednak  najważniejszą formą swojej artystycznej wypowiedzi uczynił sztukę czarno-białą (grafikę).

Twórczość Zbigniewa Karpińskiego, wytrawnego  kolorysty, niestrudzonego analityka światła, koloru i struktury obrazu – to typowy realizm ekspresyjno-wyobrażeniowy.

Najbardziej odmienna, bo związana z mistyką wschodu,  jest sztuka Jerzego Ćwiertni i jego córki Ewy. To  malarstwo  niemal bliskie abstrakcji, odzwierciedlające mistyczne refleksje  i przeżycia wypływające z medytacji nad światem, przełożone na język uniwersalnych symboli, mające swe  źródło w filozofii taoistycznej.

Pomimo zdecydowanych różnic jest coś, co łączy wybitnych autorów – to afirmacja życia, natury i sympatia... do Sandomierza. Zbigniew Karpiński bywał w Sandomierzu i jego okolicach na plenerach w latach 1952-1959. Maria i Stanisław Dawscy zachowali miłe wspomnienia z plenerów sandomierskich w latach 50. i 60., na które przyjeżdżali ze swoim studentami z Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Jerzy Ćwiertnia przyjeżdżał tu sam, po śmierci córki Ewy był kilkakrotnie w latach 1994-2008.

* * * *

Kolekcja Marii i Stanisława Dawskich zaistniała w Muzeum w 2 połowie lat 80. XX wieku wpierw jako depozyt, a od 1991 roku jako własność Muzeum. Kolekcja Ewy i Jerzego Ćwiertni budowana była sukcesywnie z darów artysty, od 1994 do 2009 roku i później z przekazu spadkobiercy w 2016 roku. Kolekcja Zbigniewa Karpińskiego tworzona była w dwóch etapach – w 1995 roku z osobistego daru artysty i w 2003 roku z przekazu jego rodzeństwa za pośrednictwem prof. Stanisława Ryszarda Kortyki.

Wystawa po raz pierwszy w formie monograficznej przedstawia losy społeczności żydowskiej w Sandomierzu i Ziemi Sandomierskiej od połowy XIV aż do czasu holokaustu podczas II wojny światowej. Sandomierz, jako istotny ośrodek żydowski, na trwałe wpisał się w historię miasta i ziemi sandomierskiej. Już w średniowieczu gmina ta należała do najstarszych i najważniejszych w Polsce. Pierwsza wzmianka dotyczy 1367 r., kiedy starozakonni sandomierscy razem z krakowskimi i lwowskimi wystąpili do króla polskiego Kazimierza Wielkiego o potwierdzenie przywilejów generalnych nadanych im w 1264 r. w Kaliszu przez Bolesława Pobożnego. Z 1418 r. pochodzi najstarsza wiadomość o synagodze sandomierskiej.

Ekspozycja zilustrowana została w części niepublikowanymi zdjęciami i dokumentami pochodzącym ze zbiorów archiwalnych Yad Vashem w Jerozolimie, United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie, Ghetto Fighter’s House Museum z Izraela, Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Archiwum Państwowego w Kielcach czy ze zbiorów rodzinnych osób prywatnych.